loader image

Analiza różnic płacowych między płciami: wyłanianie wzorców szklanego sufitu w krajach UE.

26/01/2024

#Więcej_w_temacie:

Pojęcia szklany sufit, luka płacowa czy szeroko pojęty temat dyskryminacji kobiet w miejscu pracy zyskały na popularności w przeciągu ostatnich lat. Według danych Komisji Europejskiej  kobiety zarabiają średnio o 12.7% mniej na godzinę niż mężczyźni w krajach Unii Europejskiej. Pozornie ta wartość może nie wydawać się bardzo duża, jednakże w praktyce oznacza to, iż w ciągu roku kobiety musiałyby pracować ponad półtora miesiąca dłużej, tylko żeby zarabiać tyle samo co mężczyźni w ciągu 12 miesięcy. 

 

Równość płacowa uwarunkowana jest prawnie zarówno na poziomie unijnym, jak i prawa krajowego (w Unii jest ona zawarta w TFUE, natomiast w Polsce znajduje swoje miejsce w Konstytucji). Skoro Konstytucja gwarantuje kobiecie i mężczyźnie  równe prawa w życiu gospodarczym tudzież prawo do jednakowego wynagrodzenia za pracę jednakowej wartości, to w czym leży sedno problemu? Zagadnienie luki płacowej jest głębokie i można pokusić się o stwierdzenie, że ma ono charakter systemowy. Analizując szerszy kontekst płacowy oraz dane statystyczne zauważalne jest, że niekorzystne dysproporcje płacowe są wynikiem złożonych interakcji wielu determinant. 

 

Jednym z nich jest płciowa segregacja na sektory zawodowe. Niektóre zawody mają na siebie nałożony milczący monopol płciowy. Przeważająca ilość zawodów zajmujących się małymi dziećmi jest sfeminizowana i wykonywana głównie przez kobiety. Natomiast np. idąc do warsztatu wymienić w aucie olej, mamy większe szansę zostać obsłużeni przez mężczyznę. Około 24% różnicy płacowej między płciami wynika z nadreprezentacji kobiet w sektorach o niskich zarobkach, takich jak opieka zdrowotna, opieka społeczna czy edukacja. Praca w tych sektorach często nie jest doceniana, pomimo jej kluczowego wpływu na kształtowanie społeczeństwa i przez to pośrednio siły roboczej oraz potencjału ekonomicznego kraju. 

 

Do tej segmentacji w dużej mierze przyczynia się też nieproporcjonalne rozłożenie nieodpłatnej pracy w gospodarstwie domowym. Kobiety często, pomimo wykonywania odpłatnej pracy, wykonują również większość obowiązków związanych z zajmowaniem się domem i dziećmi co wpływa na ich potencjał zawodowy. Ponadto, oprócz płci, znaczenie ma również ilość posiadanych dzieci. Według metaanalizy danych, przeprowadzonej przez badaczki z Uniwersytetu Warszawskiego, matki zarabiają nawet o 3.8% mniej niż kobiety bezdzietne na analogicznych stanowiskach. 

 

Należy napomnieć, iż ośmiogodzinny szyk pracy został wprowadzony w XIX wieku, w związku z rewolucją przemysłową, kiedy realia społeczne diametralnie się różniły. Model ten rozwijał się z myślą o tym, że to mężczyźni są głównymi żywicielami rodziny i że większość newralgicznych obowiązków domowych oraz rodzinnych nie należała do nich. Obecnie, kiedy ilość pracy zarobkowej i obowiązków zawodowych jest w przeważającej ilości przypadków  równa pomiędzy małżonkami, wysunąć można argumenty, iż jeszcze nie dostosowaliśmy się wystarczająco do realiów społecznych dzisiejszego świata. Oczywiście podobne rozumowanie, względem obowiązków domowych, znajdzie zastosowanie w przypadku samotnych ojców, jednakże na potrzeby niniejszego artykułu skupienie pozostanie na perspektywie kobiet. 

 

Kolejnym zagadnieniem, które należy poruszyć, jest szklany sufit. Szklany sufit odnosi się do koncepcji, iż stanowiska na wyższych szczeblach hierarchii zawodowej są rzadziej zajmowane przez kobiety. Według wyżej już wspomnianego raportu KE, mniej niż jedno na dziesięć najwyższych stanowisk kierowniczych jest zajmowane przez kobiety, co dowodzi trwałych nierówności w dostępie do szczytowych pozycji w strukturach organizacyjnych. Jest to szczególnie widoczne w sektorze zarządzania, gdzie różnica w wynagrodzeniach między płciami wynosi aż 23%. 

 

Luka płacowa to pojęcie globalne, różni się jednak diametralnie między krajami świata. W UE najniższą wartość -0.7% przyjmuje w Luksemburgu, oscyluje w okolicach 4% we Włoszech, 5.5% w Belgii, natomiast wzrasta aż do 18% w Austrii i 21% w Estonii. Różnice płacowe są zauważalnie niższe w przypadku nowych pracowników i mają tendencję zwiększać się wraz z wiekiem. W większości krajów różnica płacowa zmniejszyła się w ciągu ostatnich dziesięciu lat, a światowe trendy są przeważająco spadkowe. Warto jednak zauważyć, że niższa różnica płacowa niekoniecznie znajduje bezpośrednie odzwierciedlenie w rozkładzie wyższych stanowisk pomiędzy płcie. 

 

Analiza płacowa różnych sektorów gospodarki wykazała natomiast, że w sektorze finansowym i ubezpieczeniowym różnice płacowe są stosunkowo wyższe od średniej dla całej gospodarki. Ponadto, co ciekawe, w niektórych krajach unii zanotowano negatywne luki płacowe w sektorach takich jak dostarczanie wody czy gospodarka odpadami, sugerując, że to kobiety, tam zatrudnione, zarabiają średnio więcej od mężczyzn. 

 

Różnice płacowe między płciami są złożonym problemem. Według nomenklatury nauk społecznych można je zaliczyć do tzw. wicked problems, problemów zapętlonych, z których nie ma jednego jasnego wyjścia. Problemy te, z uwagi na swoją istotę, wymagają kompleksowej analizy i działań. Wśród głównych czynników, składających się na to zagadnienie, wyróżnić można płciową segregację zawodową, tradycyjne role płciowe w odniesieniu do nieodpłatnej pracy czy też zjawisko szklanego sufitu. Pomimo tego, że trendy na rynku pracy wydają się zmierzać w dobrym kierunku, to problem niekorzystnych różnic płacowych pozostaje stały. Kluczowe w jego rozwiązaniu mogą okazać się środki promujące przejrzystość płacową, skuteczna egzekucja zasad równego wynagrodzenia oraz zapewnienie równych warunków pracy dla wszystkich tak, abyśmy dążyli do bardziej sprawiedliwego i co za tym idzie produktywnego społeczeństwa. 

 

Źródła: 

https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Gender_pay_gap_statistics#Gender_pay_gap_levels_vary_significantly_across_EU https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0049089X20300144 

 

Przeczytaj także

Inne aktualnosci